วัดละโว้  สร้างขึ้นในราวปี พ.ศ. 2115 ยุคปลายสมัยพระแม่เจ้าจามเทวี ผู้ครองนครหริภูญชัย(ลำพูน) โดยก่อนหน้านั้นหลายปี ครั้งที่พระเจ้าแม่จามเทวีได้รับอัญเชิญให้เสด็จไปครองเมืองหริภุญชัย ดังกล่าวระหว่างที่พระแม่ฯ เสด็จจากเวียงละโว้(ลพบุรี) ก็ได้มีเหล่าเสนาอำมาตย์ ข้าทาสบริวาร ติดตามรับใช้พระแม่ฯ มาจำนวนไม่น้อย โดยมีพระพุทธรูปทองคำสัมฤทธิ์(ปัจจุบันประดิษฐานบนวิหารวัดละโว้) ซึ่งเป็นพระพุทธรูปประจำพระองค์จากกรุงละโว้(ตามคำบอกเล่า) เข้าสู่นครหริภุญชัย จากนั้นต่อมาพระแม่ฯ ก็จะนำไปประดิษฐานไว้บนยอดดอยคำ(ปัจจุบันวัดพระธาตุดอยคำ) แต่ในระหว่างเดินทางนั้นได้ผ่านหลายหมู่บ้าน มาตามทุ่งนาต่างๆ เป็นที่ลำบากอย่างยิ่งจนกระทั่งการชักลากพระพุทธรูปมาถึงบริเวณระหว่างทาง เชือกที่ผูกมัดที่ประทับ (ชาวบ้านเรียกว่าปวน) ได้ขาด จึงทำให้ไม่สามารถเดินทางต่อไปได้ ต้องหยุดพัก ณ บริเวณระหว่างทุ่งนานั้น เพื่อทำการซ่อมแซมให้คงทนและแข็งแรง จุดที่หยุดพักนั้นปัจจุบันเรียกว่า “บ้านยั้งปวน” หรือ “วัดมงคลเกษม” ในปัจจุบัน หลังจากนั้นขบวนชักลากพระพุทธรูปก็ได้เคลื่อนที่ต่อไป จนกระทั่งมาถึงบริเวณที่มีหนองน้ำเล็กๆ ล้วนมีแต่โคลนอยู่เต็ม ประกับบริเวณนั้นเป็นป่ารกไปด้วยต้นไม้และเครือเถาวัลย์ต่างๆ และเป็นที่อาศัยของ วัว ควาย ไว้เป็นที่นอนในหนองน้ำแห่งนี้ ปรากฏว่าแท่นประทับพระพุทธรูปได้จมลงไปในหนองน้ำนั้นจึงไม่สามารถที่จะชักลากพระพุทธรูปไปให้ถึงบนยอดดอยคำได้ พระแม่จามเทวี จึงได้ตรัสสั่งให้พวกเสนา อำมาตย์ตลอดจนถึงบริวารที่ติดตาม ได้ช่วยกันก่อฐานและองค์พระพุทธรูปไว้ ณ จุดนั้น โดยพระแม่ฯ ทรงคิดว่าพระพุทธรูปคงพึงพอใจที่จะประดิษฐานไว้ตรงนี้ ครั้นต่อมาพระแม่ฯ จึงมีพระรับสั่งการให้เสนา อำมาตย์ บริวารที่ติดตามพระองค์มาให้ปลูกสร้างบ้านเมืองขึ้นมา ณ สถานที่นั้นจึงได้เรียกว่า “เวียงละโว้” หรือวัดละโว้ในปัจจุบัน

ที่มา templethailand.org